De route van een vluchteling

Oekraïners zijn niet de enige vluchtelingen. Helaas bestaan er meer landen in de wereld waar inwoners in een onhoudbare en soms levensgevaarlijke situatie leven. Het CBS meldt dat in januari van dit jaar 1.960 asielzoekers in Nederland zijn aangekomen. In die maand kwamen de meesten vanuit Syrië.

Maar wat gebeurt er eigenlijk met deze vluchtelingen als zij in Nederland aankomen? Gemeenten dienen passende woonruimte te bieden aan de vluchtelingen. Ook zijn zij verantwoordelijk voor een goede landing van de nieuwkomers, zodat zij goed kunnen meedraaien in de maatschappij. Maar hoe goed sluit het aanbod van gemeenten aan op de realiteit? In de twee jaar dat ik statushouders heb begeleid, hebben zij hun ervaringen over deze procedures met mij gedeeld. In dit artikel omschrijf ik stapsgewijs de route van een vluchteling richting en in Nederland.

1. De vluchtreis
De vluchtreis is vaak erg gevaarlijk. Veel vluchtelingen zijn zich bewust van het risico dat zij lopen tijdens de reis. De situatie in hun thuisland is dus dermate ernstig, dat zij dit risico op de koop toe nemen. In Eritrea zijn het vooral kinderen, gemiddeld slechts 12 jaar als zij vluchten. Zij gaan vaak op de voet richting Europa. Alleen, zonder hun ouders. Na maanden of jaren komen zij pas aan in Europa. Hier komen zij eerst in een vluchtelingenkamp terecht waar zij hun lot afwachten. Dit kan 16 dagen tot 16 maanden duren.

2. De keuze voor Nederland
Tijdens mijn werk met statushouders heb ik gevraagd waarom zij voor Nederland kozen. Sommigen kiezen voor Nederland omdat zij al familie of vrienden hebben die hierheen zijn gevlucht. Anderen hebben foto’s gezien van de grachten in Amsterdam en vonden dit zo mooi dat zij naar Nederland wilden. Veel vluchtelingen kiezen echter voor Nederland vanwege de vrijheid van meningsuiting en vanwege onze democratie. In Nederland hebben zij soms voor het eerst in hun leven het gevoel dat zij zelf keuzes kunnen maken over hun leven, en dat hun stem ertoe doet.

3. Het asielzoekerscentrum en de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND)
In Nederland komen vluchtelingen eerst terecht in een asielzoekerscentrum. De IND bepaalt in deze periode of zij in Nederland mogen verblijven. Een asielzoeker krijgt een verblijfsvergunning als hij of zij te vrezen heeft voor oorlog, vervolging of een onmenselijke behandeling in het eigen land. De IND onderzoekt of dit het geval is. Als de IND beslist dat de asielzoeker asiel krijgt, dan volgt de wachttijd op een woning. In totaal kan de tijd in een asielzoekerscentrum zeer oplopen. Veel vluchtelingen blijven maanden of jaren in asielzoekerscentra.

4. Aankomst in de gemeente
Wanneer een huis beschikbaar is voor de asielzoeker, dan kunnen zij eindelijk intrekken in hun eigen plekje. Zij hebben vaak geen keuze en moeten het huis direct accepteren. Dit zorgt veelal voor onvrede met de woning. Verder krijgen de nieuwkomers alles wat zij nodig hebben om te starten in Nederland. Zoals een verblijfsvergunning, een BSN en een bankrekening. Dit is vaak een periode waarin zij nog nauwelijks de Nederlandse taal spreken, maar wel allerlei documenten moeten ondertekenen. Zij moeten vertrouwen op de medewerker van de gemeente of van Vluchtelingenwerk die de documenten voorschuift. Dit terwijl zij uit een land komen waar het vertrouwen in overheidsinstanties gebroken is. Het is belangrijk dat de gemeente begrip heeft voor deze situatie en de tijd neemt voor elke nieuwkomer. Het liefst vinden de gesprekken plaats met een tolk of met een ervaringsdeskundige nieuwkomer. De nieuwkomers krijgen ook een lening van de gemeente om meubels te kopen voor hun huis. Deze lening moeten zij uiteindelijk terugbetalen.

5. De inburgering
Vanaf het moment dat de nieuwkomer de woning toegewezen krijgt, is hij of zij inburgeringsplichtig. Dit betekent dat zij vijf jaar de tijd hebben om de Nederlandse taal te leren en de Nederlandse waarden te leren kennen. Sommigen gaat het leren makkelijker af dan anderen. Veel nieuwkomers hebben traumatische ervaringen opgedaan in het eigen land. Nu zij eindelijk rust hebben, komen deze ervaringen naar boven. De depressie of posttraumatische stressstoornis waar dit toe kan leiden maakt het lastig om te kunnen concentreren op de inburgering. Als de nieuwkomer de inburgering niet haalt, dan betekent dit niet dat hij/zij het land uit moet. Het betekent wel dat het lastiger wordt om een opleiding te starten of een baan te vinden. De regie op de uitvoering van de inburgering ligt bij de gemeenten.

6. Meedoen in Nederland
Veel nieuwkomers zijn gemotiveerd om iets van hun leven te maken in Nederland. Zij willen graag werken, maar het vinden van werk gaat vaak lastiger dan verwacht. De gemeente begeleidt nieuwkomers met een uitkering richting werk. Het is aan te raden om als gemeente een team op te richten die zich focust op nieuwkomers. Zodat dit team zich kan ontwikkelen in cultuursensitief werken, en alle hotspots leert kennen voor het verbeteren van de taal. Betrek ook ervaren nieuwkomers bij het ontwikkelen van ondersteuning. Zij weten het beste hoe het is om als nieuwkomer je weg in Nederland te vinden en welke culturele verschillen er zijn.

Dit jaar is de Nieuwe Wet Inburgering van start gegaan. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van deze wet ligt voor een groot deel bij gemeenten. Nautus heeft ervaren adviseurs in dienst die gemeenten kunnen helpen met het ontwikkelen van de routes binnen de nieuwe wet en met de implementatie, evaluatie en monitoring.