11-03-2022
Een oproep in onrustige tijden
Geen enkele nieuwslezende burger in Nederland kan eromheen: de ene crisis volgt de andere rap op. Waar we ons de afgelopen twee jaar in een gezondheidscrisis bevonden, en misschien nog steeds wel, volgt nu een geopolitieke crisis. Het moge duidelijk zijn: het is een uitdagende tijd voor de politiek en die lijkt voorlopig niet ten einde.
Op 25 februari 2022 kreeg cynisme als stijlfiguur een geheel nieuwe dimensie. Waar de Nederlandse overheid op deze dag besloot om vrijwel alle coronamaatregelen vaarwel te zeggen en daarmee één crisis deels te beëindigen, markeerde dezelfde dag de start van een nieuwe crisis: de oorlog in Oekraïne. Een vreselijke tragedie voor de mensen die zich op dit moment binnen de landgrenzen van Oekraïne bevinden.
Inmiddels is het dag 13 van deze oorlog en is de situatie ter plaatse uitzichtloos. Het is hartverwarmend om te zien dat er in Europese landen veel burgerinitiatieven zijn opgetuigd, die als doel hebben om de Oekraïense medemens te helpen. Ook de Nederlandse burger laat zich veelal van zijn beste kant zien: we blijken open te staan voor de komst van Oekraïense vluchtelingen en zijn daarnaast bereid om financiële en materiële hulp te bieden aan Oekraïne.
Vooropgesteld dat onze focus moet liggen op de situatie in Oekraïne en het verschrikkelijke leed in dit land, kan (en moet dit misschien ook) een moment van reflectie en vooruitkijken zijn voor de Nederlandse gemeenten. We bevinden ons op dit moment aan de vooravond van vrijwel zekere veranderingen op economisch en sociaal niveau. Deze veranderingen krijgen de laatste dagen steeds meer vorm. Gedacht kan worden aan:
- de steeds hoger wordende benzine- en gasprijzen;
- het bericht dat basale levensmiddelen als brood op de korte termijn twee keer zo duur worden;
- de komst van een grote groep Oekraïense vluchtelingen.
Met name de eerste twee punten hebben verstrekkende invloed op de ongeveer acht procent van de Nederlanders die leeft op of onder de armoedegrens. Als je ieder dubbeltje drie keer moet omdraaien en je gas- of broodprijs verdubbelt, dan moet je keuzes maken. De invloed van de stijgende prijzen op minima gaan gemeente op lokaal niveau vrijwel zeker merken. Naast deze financieel concrete gevolgen van de oorlog in Oekraïne is het nu al duidelijk dat Nederland ook te maken krijgt met een nieuwe vluchtelingenstroom. De komst van deze vluchtelingen gaat een beroep doen op afzonderlijke gemeenten om noodopvang en wellicht ook permanente opvang te faciliteren.
Het moge duidelijk zijn, gemeenten in Nederland komen aan de lat te staan voor misschien wel de meest uitdagende periode sinds de decentralisatie. En ondanks dat de tijden wellicht een deprimerend gevoel oproepen, zijn er ook kansen voor gemeenten in deze tijden. En juist daarom roep ik de Nederlandse gemeenten op om:
1. Duidelijk te communiceren. Inmiddels zijn de eerste contouren duidelijk en weten gemeenten, in ieder geval globaal, waar ze op korte termijn mee te maken krijgen. Wees je als gemeenten bewust van de impact op jouw lokale samenleving en tref voorzorgsmaatregelen. Zorg voor duidelijke informatievoorziening richting burgers over mogelijk compensatie voor de stijgende gas- en benzineprijzen, wees helder over noodopvang en laat burgers meedenken over de eventuele gevolgen voor de wijk. Een belangrijke voetnoot: organiseer de informatie op één centraal punt.
2. Burgerinitiatieven rondom armoede en vluchtelingenwerk te stimuleren. Te vaak wordt door overheden nog gedacht binnen de muren van het gemeentehuis om problemen op te lossen. Juist in tijden van crisis kenmerkt de Nederlander zich door solidair te zijn aan de medemens. Kijk als gemeenten naar buiten en praat met de burger, ondersteun de initiatieven die er zijn op gebied van armoede en vluchtelingenwerk en durf ook los te laten: de beste oplossingen worden nog altijd dóór betrokken burgers vóór burgers verzonnen!
3. Maatschappelijke betrokkenheid. Met de Corona-crisis nog heel vers in het geheugen en de huidige crises is het stimuleren van sociale cohesie belangrijker dan ooit. Investeer als lokale overheid in initiatieven tegen eenzaamheid onder zowel jongeren als ouderen. Wees betrokken bij angsten van de burger door inloopspreekuren te organiseren en eventuele loketfuncties te faciliteren. En wees je tenslotte bewust van de impact op de gehele samenleving. Niet alleen oudere mensen met een inkomen, maar ook jongeren met een totaal gebrek aan perspectief in deze onzekere tijden worden getroffen.