Jongerenparticipatie bij gemeenten

Hoe zit dat met jongeren en de politiek?

Bijna twee derde van de jongeren geeft aan zich weinig tot niet te interesseren in de politiek. Bijna een derde van de jongeren boven de 18 ging niet eens stemmen vorig jaar! En dat is eigenlijk niet zo gek. Binnen de lokale politiek is slechts 7% van de raadsleden jongeren dan 30 jaar. En bijna de helft van de raadsleden (ongeveer 40%) is zelfs 60 jaar of ouder. Als gevolg hiervan voelen jongeren zich vaak niet vertegenwoordigd in de politiek. Zij herkennen zich niet in de politici en hebben niet het gevoel dat politici opkomen voor hun belangen. En dat terwijl zij het langst de effecten merken van de plannen die nu worden gemaakt. Sommige gemeenten gaan daarom aan de slag met jongerenparticipatie: het betrekken van jongeren bij lokale beleid- en planvorming. Zij hopen zo beter aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren en wat zij belangrijk vinden. Voorbeelden hiervan zijn een jongerenpanel, jongerenraad, smoothiefiets, jongerentaxi of pizza-avonden. 

Waarom zou je als gemeente jongeren betrekken?

Er zijn genoeg argumenten om jongeren te betrekken bij de lokale politiek. Een aantal hiervan zijn:  

1. Participatie is een recht: In Artikel 12 van het VN-Verdrag van de Rechten van het Kind staat dat kinderen en jongeren het recht hebben om mee te praten over onderwerpen die hun leven aangaan. Jongerenorganisaties pleiten dan ook dat overal waar plannen worden gemaakt dat over de toekomst van jongeren gaat, zouden zij zelf zoveel mogelijk betrokken moeten worden. 

2. Betrekken van doelgroep: Het is in beleidsvorming altijd goed om de doelgroep te betrekken. Zo sluit de gekozen aanpak het beste aan bij de wensen en behoeften van de doelgroep waar het voor wordt gemaakt.  

3. Kennis en ontwikkeling: Politieke participatie draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren. Zij leren meer over de maatschappij en maatschappelijke problemen, burgerschap en de (lokale) politiek.  

4. Vernieuwing en creativiteit: Jongeren hebben vaak onderscheidende perspectieven en verfrissende ideeën die de kunnen verrijken.  

Wanneer betrek je jongeren?

Net als bij inwonersparticipatie, zijn er bij jongerenparticipatie verschillende vormen van inspraak mogelijk. Er zijn volgens het Verwey-Jonker instituut en het Nederlandse Jeugdinstituut vijf niveaus of vormen van inspraak mogelijk bij politieke participatie. Deze zijn gesorteerd van geen inspraak tot de grootste inspraak.  

1. Informeren: de gemeente voert uit. Jongeren worden laat geïnformeerd over het proces en/of het eindresultaat. De (politieke) participatie in deze vorm is laag.  

2. Raadplegen: de gemeente voert uit. Jongeren worden tijdens dit proces om ideeën, wensen, meningen of voorkeuren gevraagd (geraadpleegd). Het kan dat de gemeente anders besluit.  

3. Adviseren: de gemeente voert uit. Jongeren worden gevraagd om een gezamenlijk advies te geven tijdens het proces en op het (concept) eindproduct. De gemeente mag anders besluiten, maar moet dit goed motiveren.  

4. Coproduceren: de gemeente ontwikkelt samen met jongeren een plan. De gemeente gaat zo veel mogelijk mee in de keuzes die jongeren maken binnen de vooraf vastgestelde kaders.  

5. (Mee)Beslissen: de gemeente of jongeren dragen verschillende mogelijkheden aan. Jongeren hebben de belangrijkste stem in het kiezen uit de verschillende opties. Daarna werken jongeren en ambtenaren dit idee verder uit.  

Hoe betrek je jongeren?

Er is natuurlijk niet één manier om jongeren te betrekken. Er zijn verschillende methoden beschikbaar en gemeenten verschillen dan ook in de manier van jongerenparticipatie en de invulling hiervan. De gekozen methode bepaalt ook gelijk de vorm van inspraak die mogelijk is. Een aantal categorieën zijn: 

1. Een open gesprek: een methode waarin raadsleden, wethouders of ambtenaren in gesprek gaan met jongeren over een bepaald onderwerp. De groep jongeren wisselt iedere keer. Hier wordt vaak ludiek vorm aan gegeven, denk aan een ‘smoothiefiets’ op straat, en ‘taxi & talk’ waarbij jongeren een gratis taxirit krijgen in ruil voor een gesprek of een pizza-avond waarbij jongeren en ambtenaren over politiek praten onder het genot van een verse pizza.  

2. Een jongerenpanel: een (min of meer) vaste groep jongeren die de gemeente kan benaderen wanneer een beleidsmedewerker of raadslid een vraag heeft. Het panel kan zowel online vormgegeven zijn als via fysieke bijeenkomsten.  

3. Een jongerenraad: een vaste groep jongeren die op vaste momenten samen komt om te praten over de lokale politiek. De gemeente kan hem om advies vragen maar zij mogen ook ongevraagd advies geven.  

4. Een jongerenwerkgroep: een groep jongeren die een budget toegewezen krijgt om met een bepaald thema, onderwerp of probleem aan de slag te gaan. Soms werkt de gemeente hierbij samen met scholen rondom een bepaald thema. 

Om een zo divers mogelijke groep jongeren te bereiken werkt het het beste om verschillende methoden (zoals een jongerenraad en online vragenlijst) te combineren. In de gemeente Zwolle kunnen medewerkers bijvoorbeeld kiezen om hun vraagstuk voor te leggen aan de jongerenraad, de vraag breed uit te zetten bij een jongerenpanel of fysiek in gesprek gaan met jongeren via een open gesprek.  

Waar moet je verder aan denken?

Een aantal tips voor het betrekken van jongeren zijn: 

1. Zorg ervoor dat de onderwerpen aansluiten bij de leefwereld van jongeren. Jongeren praten het liefst mee over thema’s die hen direct raakt. Denk hierbij aan onderwerpen zoals wonen en werken, het klimaat, mentale gezondheid en onderwijs.  

2. Jongeren worden het liefst met leeftijdsgenoten in een groep geplaatst. Probeer daarom groepen te vormen waarbij de leeftijdsverschillen niet groter zijn dan 4 jaar verschil. Anders voelen veel jongeren te veel afstand tot hun groepsgenoten.  

3. Sommige jongeren vinden het lastig om hun mening te formuleren en het spannend om deze te beargumenteren. Bij intensievere vormen van inspraak is het belangrijk dat jongeren hierbij worden begeleid door een professional.  

4. Participatie door jongeren doen zij vaak in eigen tijd. Daarom werkt het om jongeren hier wat voor terug te geven. Bijvoorbeeld in de vorm van eten, een vergoeding of punten voor de maatschappelijke diensttijd. 

Conclusie  

Het is belangrijk dat gemeenten jongeren vaker betrekken bij de lokale politiek. Dit gebeurt nu lang niet altijd. Ook is het voor gemeenten soms lastig om een diverse groep jongeren te bereiken. Wij adviseren een mix van verschillende methoden. Zo bereik je een diverse groep aan jongeren en kan je uit verschillende participatiemethoden putten afhankelijk van het participatiedoel van de gemeente. Dit levert het beste resultaat op voor beide partijen!