Iedereen (in)begrepen: de weg naar een inclusieve gemeente

VN-Verdrag Handicap

In dit VN-Verdrag Handicap is er speciale aandacht voor de rechten van personen met een handicap. En staat wat we als VN-lidstaat moeten doen om gelijke rechten en vrijheden voor personen met een handicap te bevorderen, beschermen en waarborgen. Bijvoorbeeld door het verbeteren van toegankelijkheid van de openbare ruimte en communicatie. En het initiëren van campagnes om bewustwording te vergroten.

het VN-Verdrag als leidraad voor de Lokale Inclusie Agenda

Laten we bij het begin beginnen. Een verdrag van deze grootte zorgt voor wijzigingen in de Nederlandse wet- en regelgeving. Onder anderen voor wijzigingen in de Jeugdwet, Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) en Participatiewet. Aan deze wetten is toegevoegd dat de gemeente in de periodieke beleidsplannen beschrijft hoe zij invulling geeft aan het VN-Verdrag. Hiermee belanden de plannen voor de toepassingen van het verdrag niet in de la, maar laat de gemeente actief en op regelmatige basis zien hoe zij de plannen toepast in de praktijk. Daarvoor maken gemeente nu vaker een integraal beleidsplan voor het gehele sociale domein: een Lokale Inclusie Agenda. Het mooiste is als ze dat doen met een bredere blik, dus niet alleen voor personen met een handicap. ‘Iedereen in de gemeente kan meedoen’ is het uiteindelijke doel.  

Geen uitgestippelde route naar een Lokale Inclusie Agenda

Zo’n Lokale Inclusie Agenda beschrijft hoe de gemeente het VN-Verdrag uitvoert. De gemeente heeft hierbij ruimte om eigen keuzes te maken in het proces en de inhoudelijke invulling. Dit biedt vrijheid en flexibiliteit om ervoor te zorgen dat de Lokale Inclusie Agenda geen uitgestippelde route is maar écht past bij de lokale context. Wat past bij gemeente A hoeft niet gelijk te passen bij gemeente B. Het vraagt denkwerk en creativiteit om gemeenten daar goed bij te adviseren. Niet alles is maatwerk en natuurlijk zijn er overeenkomsten onder gemeenten die werken aan de Lokale Inclusie Agenda. Dit blijkt uit een peiling van de implementatie van het VN-Verdrag door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Movisie. Zo plaatsen veel gemeenten het VN-Verdrag in breder inclusiebeleid. Bijvoorbeeld door te richten op alle inwoners, in plaats van alleen personen met handicap. Ook betrekken veel gemeenten lokale netwerken én ervaren dit als succesfactor. Denk hierbij aan ervaringsdeskundigen, belangenverenigingen, (maatschappelijke) organisaties en ondernemers. 

Tijd voor advies

De ruimte voor het maken van eigen keuzes in de Lokale Inclusie Agenda kan het proces daarnaartoe best complex maken. Daarom deel ik graag een aantal adviezen met je: 

1. Kijk wat er al is
De mate van inclusiviteit van gemeenten verschilt. Maar er is geen gemeente die op geen enkele wijze bijdraagt aan inclusie. Kijk wat er al is en breng dat goed in beeld. Vanuit dat vertrekpunt kun je verder bouwen aan mooie initiatieven die helpen bij een inclusievere gemeente.  

2. Wees open en nieuwsgierig bij gesprekken met je collega’s en het lokale netwerk
De kans is groot dat het initiatief voor de Lokale Inclusie Agenda komt vanuit het sociaal domein. Maar inclusie is veel breder dan het sociaal domein. Ga daarom integraal aan de slag door collega’s vanuit verschillende domeinen te betrekken. Maar betrek ook het lokale netwerk, waaronder de inwoners zelf. Zij merken in de praktijk van alle dag hoe inclusiebeleid bijdraagt aan welzijn, participatie en betere (mentale) gezondheid. Hierdoor krijg je een goed beeld van de knelpunten en kansen voor inclusie.  

Plan hiervoor actief bijeenkomsten en gesprekken in. Houd bijvoorbeeld aan de start van het project een startbijeenkomst met het lokale netwerk. En nodig aanwezigen daarna uit voor individuele gesprekken om zo samen de diepte in te gaan op dit onderwerp. En betrek je collega’s via teamsessies om ook bij hen input op te halen en energie te creëren voor inclusie. 

3. Houd oog voor prioriteiten, haalbaarheid en uitvoerbaarheid
Als laatste, en die is best belangrijk, is het van belang om je bewust te zijn van de breedheid van inclusie. Het houdt niet op bij alleen de paaltjes weghalen bij de ingang van het sportterrein. In principe kan alles wat de gemeente doet om ervoor te zorgen dat inwoners volwaardig mee kunnen doen onder inclusie vallen. 
Die breedheid van inclusie betekent gelijk dat er heel veel mogelijkheden voor inzet zijn. Daarbij ervaren de meeste gemeenten een gebrek aan capaciteit en financiën voor de Lokale Inclusie Agenda. Mijn advies is dat je oog moet houden of de inzet uitvoerbaar en haalbaar is voor je gemeente. Daarbij is het stellen van heldere prioriteiten op basis van het coalitieakkoord en collegeprogramma een vereiste.

Hoe nu verder?

Het afgelopen halfjaar ben ik binnen mijn opdracht zelf aan de slag geweest met de Lokale Inclusie Agenda. Een opdracht waarbij ik veel met het lokale netwerk en collega’s gesproken heb over dit onderwerp. Ik kijk met belangstelling naar de betrokkenheid en de energie rond dit onderwerp. En hoop jullie binnenkort meer te vertellen over deze opdracht.