Onderzoek naar basisbanen in Enschede

Wat is een basisbaan?
Basisbanen zijn ‘banen’ waarin inwoners die weinig of geen perspectief hebben op betaald werk aan de slag gaan met maatschappelijke taken. De basisbaan is daarom ook bedoeld om langdurig in te zetten. De basisbaan is een structurele werkplek waar maatschappelijke taken worden uitgevoerd en waar (weer) gewerkt kan worden aan sociale contacten. De basisbaan geeft structuur in het leven van de inwoner. Het is een middel dat inwoners en organisaties kansen kan biedt om bij te dragen aan de samenleving.

Onderzoeksaanpak
Na het samenstellen van een projectteam met professionals van de gemeente Enschede zijn we gestart met enkele onderzoeksvragen en hebben we verschillende vormen van een basisbaan uitgewerkt. Voor al deze vormen is een maatschappelijke kosten- en batenanalyse gedaan. Bij deze analyse keken we niet alleen naar financiële kosten en baten maar ook naar maatschappelijke effecten van een basisbaan. Door middel van gesprekken met organisaties en inwoners zijn we erachter gekomen dat zij positief staan tegenover het idee van een basisbaan. We hebben gesproken met organisaties waar een basisbaan ingevuld zou kunnen worden zoals een vrijwilligersorganisatie of een sportvereniging. De basisbaan springt volgens hen in het gat tussen taken die niet uitgevoerd worden, maar waar ook geen reguliere vacatures voor bestaan. Bij inwoners uit de doelgroep ligt de focus op het hebben van structuur en verbetering van sociale contacten. Nuttig bezig zijn geeft vertrouwen en perspectief. De meeste inwoners staat open voor het uitvoeren van diverse maatschappelijke taken.

Als beste uit de bus
Aan de hand van een toetsingskader hebben we de verschillende vormen van een basisbaan beoordeeld. Het toetsingskader geeft aan wat belangrijk is bij toepassing van de basisbaan. Denk aan de punten die door organisaties en inwoners zijn ingebracht, maar ook aan juridische, maatschappelijke en financiële kaders. De drie onderzochte vormen zijn:

1. Werken met behoud van uitkering
De inwoner ontvangt geen extra inkomen of vergoeding voor het uitvoeren van de taken binnen de basisbaan. Er is geen sprake van een dienstbetrekking bij de betreffende organisatie of de gemeente. Wel ontvangen inwoner en organisatie ondersteuning die door de gemeente georganiseerd wordt. De gemeente is verantwoordelijk voor het werven van de taken en de koppeling van taken met inwoners. Voor afspraken tussen gemeente, inwoner en organisatie kan een ‘basisbaan-contract’ worden gesloten.

2. Werken met behoud van uitkering en toelage
Het belangrijkste verschil met de eerste vorm is dat de inwoner een extra toelage ontvangt als beloning voor het uitvoeren van de taken binnen de basisbaan. Net als in de eerste vorm is er geen sprake van een dienstbetrekking bij de betreffende organisatie of de gemeente. Wel ontvangen inwoner en organisatie ondersteuning die door de gemeente georganiseerd wordt en zorgt de gemeente voor de werving van taken en koppeling met inwoners.

3. Gesubsidieerde baan
Het verschil met de eerste en tweede vorm is dat de inwoner een dienstbetrekking krijgt en zijn of haar inkomen wordt gevormd door loon. De dienstbetrekking wordt door de gemeente gesubsidieerd. Daarnaast ontvangen inwoner en organisatie ondersteuning die door de gemeente georganiseerd wordt.  Voor de inwoner betekent de dienstbetrekking dat hij/zij werknemer wordt. Dit brengt andere rechten en plichten met zich mee. Rechten en verplichtingen vanuit de Participatiewet (zoals de inlichtingenplicht en de sollicitatieplicht) vervallen. Er komen rechten en verplichtingen vanuit arbeidsrecht en belastingen voor in de plaats. Inwoners ontvangen begeleiding bij deze overgang.

Advies
We zijn tot het advies gekomen dat de basisbaan in de vorm van een ‘uitkering met een extra toelage’ de beste vorm voor nu voor de gemeente Enschede is. Die vorm laat betere uitkomsten zien dan werken met behoud van uitkering zonder toelage of de basisbaan als een gesubsidieerd dienstverband met bijbehorend loon.

En nu?
Dit verkennende onderzoek geeft een eerste indruk van de verschillende vormen en voor- en nadelen van de basisbaan. Ook maakt het inzichtelijk welke overwegingen er zijn rondom de basisbaan. Een volgende stap kan bestaan uit het uitvoeren van een experiment. In het experiment kan worden onderzocht hoe de verwachte meerwaarde van de basisbaan in de praktijk uitvalt. De evaluatie van dat experiment kan vervolgens de basis vormen voor verdere ontwikkeling en opschaling en voor het verkrijgen van aanvullende financiële mogelijkheden vanuit het Rijk.

Deze opdracht heeft ons in contact gebracht met inwoners die ons vertelden over het werk dat ze graag zouden willen doen en heeft ons geleerd over de verschillende vormen van werk die er zijn en welke toegevoegde waarde dat kan hebben. Een prachtige opdracht om op terug te kijken waar de gemeente Enschede, en vooral haar inwoners, de vruchten van kunnen gaan plukken!