Uitvoerbare beleidsplannen met maatschappelijke meerwaarde: een quick fix?

Werken vanuit de opgave
Werken vanuit de opgave, of opgavegericht werken, houdt in dat de maatschappelijke opgave leidend is in de aanpak van complexe vraagstukken. Om maatschappelijke meerwaarde te creëren werkt de gemeente actief samen met alle betrokken partijen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om de aanpak van armoede of schulden, inzet op een verhoogde arbeidsparticipatie of het verminderen van dak- en thuisloosheid. Dat maakt de samenwerking domein- en organisatieoverstijgend.

Dit klinkt als een logische aanpak, maar volgens de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) kan opgavegericht werken vrij complex zijn. Niet iedere organisatie is ingericht op werken vanuit de opgave. De gemeente Utrecht geeft bijvoorbeeld zelf aan dat enkele ondersteunende gemeentelijke processen en systemen meer ingericht kunnen worden op opgaven. Zij richten zich onder anderen op het wegnemen van belemmeringen zodat ambtenaren en budgetten flexibeler ingezet kunnen worden. Een mogelijkheid is ambtenaren (deels) flexibel inzetbaar te maken. Of om te budgetteren via de zero based begroten (ZBB) systematiek. Bij ZBB wordt de relatie gelegd tussen de doelstellingen, werkzaamheden, middelen en kosten van een organisatie. De essentie is om te bepalen welke middelen nodig zijn om bepaalde doelen te behalen. Op deze manier wordt de begroting opgebouwd op basis van maatschappelijke effecten, in plaats van de uitgaven van voorgaande jaren.

Samenwerking tussen betrokken partijen
Opgavegericht werken betekent dat de gemeente samenwerkt met overheden, (maatschappelijke) organisaties en overige partijen die ook betrokken zijn bij het vraagstuk of de opgave. De NSOB geeft aan dat onder andere eigenaarschap en vertrouwen in deze samenwerking van belang is.

Deze samenwerking is wat mij betreft waar de meerwaarde zit. De opgavegerichte samenwerking kan de schakel vormen tussen de systeemwereld en de leefwereld. Deze schakel kan gevormd worden door (uitvoerende) partijen te betrekken. Dat zijn de partijen die in verbinding staan met de doelgroep, de partijen die de leefwereld van de inwoner kennen. Vergeet hierbij niet dat het betrekken van ervaringsdeskundigen of personen uit de doelgroep je nóg dichter bij de leefwereld brengt.

Een quick fix?
Deze manier van samenwerken is geschikt voor complexe maatschappelijke problemen. Dit zijn bijvoorbeeld problemen met veel betrokken partijen en politieke spanning. De verschillende betrokkenen kunnen vanuit hun eigen perspectief, kennis en kunde bijdragen. Indien goed uitgevoerd resulteert dit in een uitvoerbaar plan waar energie voor is, met oog voor de publieke waarde en inwoner.

Opgavegericht werken is echter geen quick fix. De hele essentie is juist dat de aanpak gevormd wordt rondom de vraag. Ten eerste vragen verschillende opgaven om verschillende benaderingen en sturing. Voor de ene opgave is het logischer om vanuit de gemeente van binnen naar buiten te sturen en te werken (mét oog voor belangen vanuit de samenleving). Voor de andere opgave is het logischer om juist van naar buiten naar binnen te sturen. In dit geval heeft de omgeving ook een sturende rol. Ten tweede vraagt opgavegericht werken flexibiliteit van de organisatie en betrokkenen, bijvoorbeeld in het inzetten van budgetten en werknemers. Maar het vraagt ook om tijd en ruimte om vertrouwen en eigenaarschap op te bouwen in de samenwerking.