22-06-2021

Zet gezondheid hoog op de agenda van de Omgevingsvisie!

‘Een gezonder Nederland’ dat is wat we met z’n allen willen. Met kinderen die een goede start maken en daar hun leven lang profijt van hebben. Met actieve volwassenen, die fit hun pensioen in gaan. En met ouderen die veel gezonde levensjaren hebben en zo lang mogelijk mee doen in de samenleving. Dat is de ambitie van het Nationaal Preventieakkoord. Het behalen van deze ambitie is een forse uitdaging. Een uitdaging die vraagt om een integrale aanpak. Gemeenten worden daarbij uitgedaagd om een goede verbinding te maken tussen gezondheid en de nieuwe Omgevingswet. Deze verbinding is van essentiële waarde.

Een complex vraagstuk dat vraagt om een integrale aanpak
Er ligt een forse uitdaging als we de ambitie uit het Nationaal Preventieakkoord leggen naast de huidige situatie in de Nederlandse samenleving. Juist nu, in deze coronacrisis, is het zichtbaarder dan ooit hoe belangrijk een gezonde leefstijl is. En juist die leefstijl is bij veel (vrijwel alle) Nederlanders ongezond. Zo neemt overgewicht nog steeds toe, drinkt één op de tien Nederlanders overmatig alcohol en raken er iedere week nog honderden kinderen verslaafd aan roken. Dit zijn complexe vraagstukken, die vragen om goede oplossingen.

Gezondheid is überhaupt een complex fenomeen. Het veranderen van het gedrag dat dit beïnvloedt is nog complexer. Het klinkt haast als een excuus, maar het is simpelweg een belangrijk feit waar overheden rekening mee moeten houden in hun gezondheidsbeleid. Er bestaat geen ‘magic bullet’ om een gezonde leefstijl te stimuleren. Aan gezondheidsproblemen of een ongezonde leefstijl liggen vaak dieperliggende factoren ten grondslag. Denk aan schulden, werkloosheid, ongunstige woon- en/of sociale omstandigheden. Het realiseren van een gezonde leefstijl gaat dan ook niet alleen over het creëren van een gezond voedingsaanbod of het aanbieden van leefstijlinterventies, maar onder andere ook over het:

    • beweegvriendelijk maken van de leefomgeving;
    • rookvrij maken van plekken (schoolterreinen, speeltuinen en sportvelden);
    • aanpakken van sociale problemen die stress veroorzaken, zoals schuldenproblematiek;
    • beperken van blootstelling aan schadelijke factoren.

Kortom, een integrale aanpak is nodig. Gemeenten zijn bij uitstek het juiste bestuursniveau om deze integrale aanpak vorm te geven. Op het niveau van gemeenten zijn immers talrijke verbindingen te maken tussen de verschillende domeinen en de benodigde lokale partners. Zo ook het fysieke domein. Een gezamenlijke benadering van gezondheid door het sociale en fysieke domein is essentieel. Enkel bovenstaande opsomming maakt deze urgentie al zichtbaar.

Omgevingswet biedt het ‘momentum’
Voor het creëren van deze gezamenlijke benadering van gezondheid is het voor gemeentelijke professionals van belang het juiste ‘momentum’ te kiezen. Zo zijn er diverse voorbeelden te verzinnen waarbij gezondheid geldt als ‘meekoppelkans’ bij ruimtelijke projecten (zoals de vervanging van de riolering, het aanpassen van pleinen en parken en klimaatadaptieve maatregelen). Mooie kansen om te komen tot een gezondere leefomgeving.

De decentralisatie van de Omgevingswet op 1 juli 2022 biedt echter één groot ‘momentum’. De gemeenten krijgen met deze wet immers veel nieuwe mogelijkheden om beleid rondom een gezonde leefomgeving steviger vorm te geven. Ze is daarbij ook instaat om lokaal maatwerk te bieden, rekening houdend met de samenstelling van de wijk en de behoeften van inwoners.

Het is van belang dat gemeenten dit ‘momentum’ aangrijpen door gezondheid expliciet mee te nemen in de eigen Omgevingsvisie. Zo kan ervoor gezorgd worden dat het onderwerp ook lokaal meer aandacht krijgt in de afwegingen. Dit kan bijvoorbeeld door:

    • De samenhang tussen gezondheid, milieu, veiligheid, ruimtelijke ordening en leefomgeving te vergroten. Door bijvoorbeeld het stimuleren van bewegen met veilige fiets- en wandelpaden en/of aantrekkelijk groen;
    • Een verbinding te maken tussen de Wet publieke gezondheid, de Omgevingswet en de Wmo. Door bijvoorbeeld het realiseren van een levensloopbestendige woonomgeving die veilig is voor ouderen en een leefomgeving die uitnodigt tot ontmoeting;
    • Meer aandacht te schenken aan het concept ‘positieve gezondheid’, dat met de nadruk op zelfredzaamheid en veerkracht goed aansluit op het belang van burgerparticipatie in de Omgevingswet.

De Omgevingswet biedt op deze manier veel nieuwe kansen om de integrale aanpak rondom gezondheid te intensiveren. De Omgevingswet zorgt voor nieuwe mogelijkheden in het realiseren van een gezonde leefomgeving in de gemeente. Een leefomgeving die de gezondheid van inwoners bevorderd en beschermt.

Meer weten...

…over de kansen die de Omgevingswet biedt om de integrale aanpak rondom gezondheid te intensiveren? Mail dan Niels!

Mail Niels