Wie zie jij op Wereld Daklozendag

In een welvarend land als Nederland voelt dakloosheid voor veel mensen ver weg. Het laatste decennium is het aantal dakloze mensen in Nederland echter verdubbeld. Niet gek dus dat de Rijksoverheid, de VNG en Aedes (vereniging van woningcorporaties) vorig jaar december het landelijk actieplan tegen dakloosheid ondertekenden. Daarmee stellen zij een duidelijke ambitie: dakloosheid fors en structureel terugdringen, waarmee aangesloten wordt bij de Verklaring van Lissabon om dakloosheid in 2030 te beëindigen.  

Wie is verantwoordelijk voor de opvang?
Gemeenten zijn vanuit de Wmo 2015 verantwoordelijk voor de opvang van dak- en thuisloze inwoners. Dakloosheid is echter een breder maatschappelijk probleem dan waar gemeenten voor aan de lat staan. Het raakt ook aan wonen, bestaanszekerheid en een toegankelijke overheid. In het landelijk actieplan is in zes actielijnen uitgewerkt waar de focus op ligt. Per actielijn is een diversiteit aan acties opgenomen. Dat vraagt om een goede vertaling naar de lokale context. En veel samenwerken op basis van vertrouwen met lokale partijen en met buurtgemeenten. Ik licht er een paar lijnen uit.  

Wonen eerst
Een van de actielijnen die veel samenwerking vraagt is wonen eerst. Een systeemaanpak die vooral in Finland een enorme boost heeft gegeven aan het terugdringen van dakloosheid. Het idee: elke dakloze inwoner krijgt een woning. De benadering verschilt van traditionele opvangmethoden, waarbij dakloze inwoners eerst aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Bijvoorbeeld het afkicken van verslaving of het aanpakken van geestelijke gezondheidsproblemen. Als mensen in een eigen woning verblijven, krijgen ze toegang tot ondersteunende diensten. Zij hoeven geen gebruik te maken van de aangeboden ondersteuning.  

In Nederland vinden we naast wonen eerst, ook de inzet op innovatie in huisvesting van belang. Daarvoor hoef je als gemeente, corporatie of aanbieder niet het wiel opnieuw uit te vinden. In diverse gemeenten werken ze al met mooie initiatieven, zoals Onder de Pannen, Kamers met Aandacht of Parentshouses.  

Voorkomen dakloosheid
Naast wonen eerst als oplossing, pleit het landelijk actieplan ook om dakloosheid zoveel mogelijk te voorkomen. Ook dat vraagt een integrale aanpak. Maar welke ogenschijnlijk kleine zaken kan jouw gemeente morgen al oppakken? Vanuit mijn gemeentepraktijk geef ik je een paar tips: 

1. Actief en laagdrempelig aanbieden van ondersteuning
   Als je naar de routes naar dakloosheid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) kijkt, kan het iedereen overkomen. De impact van een life event zoals ontslag, scheiding of een overlijden is enorm. Gemeenten kunnen hierop inspelen door actief en laagdrempelig ondersteuning te bieden. Denk aan een loket voor (dreigend) dakloosheid zoals in Den Haag, een relatie- en scheidingsteam zoals in Zwolle of het faciliteren van een lotgenotengroepen bij rouwverwerking in Hilversum.  
2. Lokale campagnes tegen destigmatisering
   Om de risico’s op sociale uitsluiting (met extreme vorm dakloosheid) tegen te gaan, kunnen gemeenten anti-stigmaprogramma’s faciliteren zoals ‘Mijn buurman is gek’. Of ze kunnen thema-avonden organiseren voor inwoners in de wijk. Door het gesprek op gang te brengen, is er meer begrip en oog voor elkaar. 
3. Zet in op welzijn en gezondheid
   Gezondheidsproblemen leiden niet vaak direct tot dakloosheid, maar zijn een belangrijke factor in het proces van sociale uitsluiting. Voorlichting over bijvoorbeeld middelengebruik, of trainingen over omgaan met stress en het vergroten van mentale weerbaarheid zijn voorbeelden die in Nederland al veel worden ingezet. Gemeenten kunnen daarnaast ook KOPP (kinderen van ouders met psychische problemen) en KOV (kinderen van ouders met een verslaving) inzetten of E-health programma’s zoals ‘Grip op je dip’. 

Terug naar de beginvraag
Terug naar het gesprek met mijn collega. Door ons gesprek moest ik terugdenken aan de laatste keer dat ik ben ingegaan op een verzoek om geld. De persoon in kwestie was enorm geroerd. Niet zozeer omdat ik hem geld gaf, maar vooral omdat ik de eerste persoon was die dag die hem in zijn ogen aankeek. En dat is misschien wel de kern. Dus vandaag op Wereld Daklozendag een oproep! Een oproep om met vertrouwen en menselijkheid de dakloze inwoner te benaderen.